7 yaşlı Fəridin amansız şəkildə döyülməsi, nəinki bütün ölkəmizi, hətta Azərbaycanın sərhədlərindən kənarda yaşayan insanlarımızı da sarsıtdı. Hamı günahkarı lənətləyirdi, əsəblər sakitləşmirdi. Azyaşlının anası da qınanırdı. Onun müsahibəsindən sonra insanlar məşqçinin vəhşiliyini artıq az qalsın ki, unutmuşdu. Hədəfdə Fəridin anası idi – Aynurə Bakarova. Elə həmin günlərdə məşqçi ilə aralarında münasibətin olduğu və bu səbəbdən azyaşlının qurbana çevrildiyi danışılırdı. Mən şəxsən inanmaq istəmirdim ki, Fəridin ölümündə anasının da “əli var”. Çünki hər nə olur-olsun, məşqçi Mehman Xəlilovun hadisəni törətməsinə sanki haqq qazandıracaq elementlərə yol verilməməli idi, verilməməlidir.
Bir müddət bir çoxlarına bəlkə də ömürlük travma qoyan hadisə haqqında danışmağa fasilə verildi. Amma iş üzrə məhkəmə başlayandan sonra yenidən gündəmə gəldi.
Aynurə və Mehmanın arasında sevgi münasibətlərinin olması və o qara, faciəvi, insanlığa sığmayan, vəhşi hadisədən 3 ay əvvəl ayrılmaları haqda məlumat mənzərəyə ümumi qiymət verməyə məcbur edir. Həyatda baş verənlərin “səbəb-nəticə” əsasında yaşandığına inanıram. Çünki hər hansı hadisə olanda onu yaşamamaq üçün, adətən, səbəbi axtarıb həmin səhvlərə yol verməməyə çalışıram. Bu, bəzən uğurlu, bəzən isə uğursuz ola bilir.
Hadisə artıq Aynurə, Mehman, Fərid kontekstindən çıxıb. Çünki oxşar münasibətlərin qurbanı və ya qurbanları kifayət qədərdir. Şübhəsiz ki, hadisənin videogörüntüləri olmasaydı, insanlara bu qədər təsir etməzdi. Ona görə də ümumi yanaşmaqda fayda var.
Əvvəlcə vurğulamaq və üzərində durmaq istədiyim iyrənc baxış bucağından danışmaq istəyirəm. Cəmiyyətimizdə insanların əksəriyyəti kiməsə ailə üzvlərinə - anasına, qardaşına, atasına, bacısına, hətta əmi, bibi, dayı və s. qohumlarına görə qiymət verilməsi halı hökm sürür. Bu qiymətləndirmə əsasında münasibət sərgilənir. Açıq danışmalıyam. Bu mövzu açıq sözlülüyü zəruri edir. Sevgilisinə qoşulub qaçan qızın əmisi oğluna “o kimdir e, qoşulub qaçan qızın əmioğlusudur da” deyildiyini eşitmişəm. Adamın özünə görə hörməti olsa da, xeyri yoxdur.
O məşqçinin də Fəridə qarşı amansız davranmağa sövq edən “əxlaqsızın balasına” olan münasibətdən qaynaqlanır. Qətiyyən kiminsə həyatına müdaxilə etməkdə və ananı günahlandırmaqda maraqlı deyiləm. Ümumiyyətlə, belə qiymətləndirmənin əleyhinəyəm və pisləyirəm. Mövzunu aydınlaşdırmaq üçün bu misalları çəkmək məcburiyyətindəyəm. Niyə məhz Fəridlə amansız davranıldı? Axı orada başqa uşaqlar da vardı. Axı anası ilə normal münasibəti olsaydı, Fəridi də öz balası kimi sevərdi. Ən azından ona zərər gəlməsini istəməzdi. Axı sevdiyi şəxsin balasıdır...
İkincisi, boşanma ilə bağlı fikirlər... “Əşi boşansınlar da”, “ona ər yoxdur?”, “siz yola gedən deyilsiniz, gedin boşanın” və s. kimi sözlərlə ailələri boşanmağa təşviq etmək və bu yöndə təbliğat kampaniyası aparmaq. Yola getməyən insanlar necə olur ki, uzun müddət sevgili olur, nəhayətində, evlənəndə başa düşürlər ki, tay deyillərmiş. Bəli, “heç bir halda boşanmaq olmaz!” demək, ağılsızlıq olar. Amma ən adi, sadə mövzulara görə boşanmaq olmaz! Bir hikmətli deyim var: Ailə hüquqların uğrunda mübarizə aparmağın üçün meydan deyil, əksinə, tərəflər bir çox hallarda haqqından keçib münasibətləri yoluna qoymalıdır. Təcrübə deyir ki, əksər hallarda boşananların “əli bala batmır”. Deməli, həll yolu boşanmaqdan keçmir. Nəzəriyyələrə qalsa, gərək dünya qan gölünə çevrilsin. Dövlətlər arasında belə, münasibətlərda güzəştlər və hesablaşmalar olur. Yoxsa hər gün müharibə olardı. Coğrafi mövqeyi boşamaq isə mümkünsüzdür. Dövlətin balaları ortalıqda qalardı, ögey dövlətin hakimiyyəti altında yaşayardı... Dövlətlər arasında konflikt yarananda beynəlxalq vasitəçilər müdaxilə edirsə, niyə ailələrin dağılmasının qarşısını almaq üçün vasitəçilər olmasın? Şahidi olmuşam ki, dağılmaq üzrə olan ailələri böyüklərin vasitəsi ilə qoruyublar. Özü də sonradan əvvəlkindən də yaxşı ailə formalaşıb. Lap ehtiyac varsa, psixoloq qəbullarına da getmək olar. Əgər düzəlmirsə, ən son həddə boşanmağı seçmək labüd ola bilər.
Üçüncüsü, azad seks anlayışı... Cəmiyyətimizdə cinsi mövzularda hadisə baş verdikdə səs-küy düşən kimi deyilir ki, bu yöndə acdırlar, ona görə də partlayış effekti verir. Azad seks məhz belə problemlərin yaranmaması üçün bir qrup insan tərəfindən dəstəklənir. Amma altını çəkərək qeyd edilməlidir: Avropa cinsi istəyi doydurmaq üçün bunu etsə də, qarşısını almağa müvəffəq olmayıb. Əksinə, daha da istəkli edib. Zorlanmaların azalmaması və geniş yayılması, üstəlik, əks cinsdən bezib həmcinsinə meyillənənlərin çoxalması, bu anlayışın uğurlu olmamasından xəbər verir.
Dördüncüsü, övladların ögey ata və ya ananın himayəsində yaşaması olduqca çətindir. Yaxud da bizim cəmiyyətdə hələ də formalaşmayıb. “Ata ögey qızını zorladı” başlıqlı xəbərləri az görməmişik.
Xülasə bir ailənin dağılması, təkcə iki şəxs arasındakı münasibətləri bitirmir, əvvəlcə onların özünü bitirir, uşaqları varsa, onları da bitirir. Hələ buraya qohumluq məsələlərini də əlavə etsən, az qala bir xırda dövlətin süqutu imzalanır. İki nəfər canını qurtarmaqla xeyli insanı, o cümlədən özlərini yaralayır və ya “öldürür”.
Bir daha qeyd edirəm, boşanma və kiminsə şəxsi münasibətlərinə müdaxilə kimi nə xasiyyətim var, nə də bunun tərəfdarıyam, sadəcə, hadisələrə yuxarıda qeyd etdiyim “səbəb-nəticə” kimi baxmağım və hər şeyin sözügedən formulda baş verdiyinə inanmağım bu mövzuda yazmağımı zəruri etdi.
Fəridlər ölməsin...
Müəllif: Samir Mirzə (Miri)
